هفته سالمندی در ایران؛ شعار روز سوم: مشارکت سالمندان در خانواده و جامعه

سالمندان به عنوان یکی از گروه‌های مهم جامعه، همواره نقشی کلیدی در ساختار خانواده و جامعه ایفا می‌کنند. با گذر از دوران جوانی و ورود به سنین بالا، تجربه‌ها و دانش accumulated شده به آن‌ها این امکان را می‌دهد که در فرآیندهای مختلف اجتماعی و خانوادگی مشارکت فعالی داشته باشند. مشارکت سالمندان در خانواده و جامعه، یکی از موضوعات مهم اجتماعی است که تأثیرات گسترده‌ای بر کیفیت زندگی افراد و پویایی اجتماعی دارد. با افزایش سن سالمندان، آن‌ها دارای مجموعه‌ای از تجربیات و دانسته‌ها هستند که می‌تواند به نفع تمامی اعضای خانواده و جامعه باشد.

انواع مشارکت سالمندان

الف) مشارکت خانوادگی

• انتقال دانش و تجربیات: سالمندان معمولاً دارای تجربیات زندگی فراوان هستند که می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی، تربیت فرزندان و مدیریت بحران‌ها مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، آن‌ها می‌توانند به فرزندان و نوه‌های خود در حل مسائل زندگی کمک کنند.
• حمایت عاطفی و اجتماعی: سالمندان می‌توانند نقش مهمی در حمایت عاطفی از اعضای خانواده ایفا کنند. این حمایت می‌تواند شامل ارائه مشاوره در مورد مسائل زندگی، گوش دادن به مشکلات فرزندان و همسران، و ایجاد حس امنیت و آرامش در خانواده باشد.
• مشارکت در فعالیت‌های خانگی: بسیاری از سالمندان به فعالیت‌های روزمره خانوادگی مانند آشپزی، نگهداری از نوه‌ها یا انجام کارهای منزل علاقه‌مند هستند. این مشارکت نه تنها به خانواده کمک می‌کند بلکه احساس مفید بودن و خوشحالی را برای سالمندان نیز به ارمغان می‌آورد.

ب) مشارکت اجتماعی

• فعالیت‌های داوطلبانه: سالمندان می‌توانند با شرکت در فعالیت‌های خیریه، آموزشی و فرهنگی به جامعه خدمت کنند. این فعالیت‌ها می‌تواند شامل تدریس، مشاوره، یا حتی عضویت در نهادهای اجتماعی باشد.
• حضور در گروه‌های اجتماعی: سالمندان می‌توانند به گروه‌های محلی، کانون‌های تخصصی یا تیم‌های ورزشی بپیوندند. این مشارکت‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا روابط اجتماعی خود را گسترش دهند و از تنهایی رهایی یابند.
• حل مشکلات جوانان: سالمندان با تجربیات و دانشی که دارند، می‌توانند در حل مشکلات اجتماعی و فرهنگی موثر باشند و به جوانان در مدیریت چالش‌ها کمک کنند.

. مزایای مشارکت سالمندان

• افزایش حس مفید بودن: سالمندان با مشارکت فعال در خانواده و جامعه، احساس ارزشمندی و مفید بودن می‌کنند که منجر به افزایش رضایت و کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود.
• تقویت سرمایه اجتماعی: ارتباط و همکاری بین نسل‌ها از طریق مشارکت سالمندان به تقویت سرمایه اجتماعی کمک می‌کند. تعامل مثبت میان نسل‌ها می‌تواند به ایجاد یک جامعه پایدار و همبسته منجر شود.
• پیشگیری از انزوا و افسردگی: فعالیت و مشارکت اجتماعی می‌تواند به کاهش احساس تنهایی و افسردگی در سالمندان کمک کند و از بروز مشکلات روانی مانند افسردگی جلوگیری کند.

. چالش‌ها

1. ضعف‌های جسمی و روحی: با افزایش سن، سالمندان ممکن است به مشکلات جسمی مانند آرتروز، بیماری‌های قلبی یا کاهش قدرت بینایی و شنوایی دچار شوند. این مشکلات می‌تواند مانع از توانایی آن‌ها در مشارکت فعال شود.
2. پیش‌داوری‌های اجتماعی: بعضی از جوامع به سالمندان به چشم افرادی ناتوان و کم‌فایده نگاه می‌کنند که این نگرش می‌تواند انگیزه آن‌ها برای مشارکت را کاهش دهد.
3. کمبود فرصت‌های مشارکت: در بسیاری از جوامع، فرصت‌های کمتری برای مشارکت سالمندان وجود دارد. اگر فعالیت‌ها و برنامه‌های مناسب برای آن‌ها طراحی نشود، ممکن است از مشارکت خودداری کنند.

. راهکارها

1. برنامه‌ریزی مناسب: دولت و نهادهای اجتماعی باید برنامه‌هایی برای سالمندان طراحی کنند که شامل فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی و تفریحی باشد تا آن‌ها بتوانند به راحتی در این برنامه‌ها شرکت کنند.
2. ترویج نگرش‌های مثبت: رسانه‌ها و گروه‌های اجتماعی باید فرهنگ‌سازی کنند تا نگرش‌های مثبتی نسبت به سالمندان ایجاد کنند و از پیش‌داوری‌ها جلوگیری کنند.
3. حمایت خانواده: خانواده‌ها باید به سالمندان خود کمک کنند تا در فعالیت‌ها شرکت کنند و از تجربیات آن‌ها بهره‌برداری کنند. برقراری ارتباط نزدیک و محترمانه می‌تواند به افزایش مشارکت سالمندان کمک کند.

مشارکت سالمندان در خانواده و جامعه به عنوان یک منبع قیمتی از تجربیات و دانش، نه تنها موجب بهبود کیفیت زندگی آن‌ها می‌شود، بلکه به تقویت روابط اجتماعی و فرهنگی در جامعه نیز کمک می‌کند. شناسایی چالش‌ها و اجرای راهکارهای مناسب می‌تواند به افزایش مشارکت سالمندان منجر شود و به یک جامعه سالم و همبسته کمک کند. با توجه به روند جهانی افزایش جمعیت سالمند، توجه به این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نیاز به برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های مناسب دارد.