طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تولد نارس — یعنی تولد قبل از هفتهٔ ۳۷ بارداری — یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و بیماری در کودکان زیر ۵ سال است. سالانه میلیون‌ها نوزاد در سراسر جهان زودتر از موعد به دنیا می‌آیند و نیازمند مراقبت‌های ویژه و حمایت‌های مستمر هستند.

کاهش مرگ‌ومیر نوزادان و کودکان یکی از شاخص‌های کلیدی برای سنجش وضعیت سلامت عمومی و کیفیت خدمات بهداشتی در هر کشور است. سازمان جهانی بهداشت (WHO) این موضوع را یکی از مهم‌ترین اهداف توسعه پایدار (SDG 3) اعلام کرده است. بر اساس آمار این سازمان، در سال ۲۰۲۲ حدود ۲.۳ میلیون نوزاد در ماه اول زندگی جان خود را از دست داده‌اند و نزدیک به نیمی از تمام مرگ‌های کودکان زیر پنج سال مربوط به دوره نوزادی است. اگرچه از سال ۱۹۹۰ تاکنون نرخ مرگ کودکان زیر پنج سال به میزان قابل توجهی کاهش یافته و از ۹۳ مورد در هر هزار تولد زنده به حدود ۳۷ مورد در سال ۲۰۲۳ رسیده است، اما هنوز تفاوت‌های قابل توجهی میان کشورهای مختلف وجود دارد.

سازمان جهانی بهداشت هدف‌گذاری کرده است که تا سال ۲۰۳۰، تمام کشورها نرخ مرگ نوزادان را به کمتر از ۱۲ مرگ در هر هزار تولد زنده و نرخ مرگ کودکان زیر پنج سال را به کمتر از ۲۵ مرگ در هر هزار تولد زنده برسانند. برای دستیابی به این هدف، برنامه جهانی Every Newborn Action Plan (ENAP) تدوین شده است که بر بهبود مراقبت‌های دوران بارداری، حضور کارکنان ماهر هنگام زایمان، مراقبت‌های پس از تولد، تغذیه با شیر مادر، و مراقبت ویژه از نوزادان نارس یا بیمار تأکید دارد. اجرای سیاست‌های جامع بهداشتی، ارتقای دسترسی به خدمات مادر و کودک، آموزش کادر سلامت و آگاهی‌بخشی عمومی از ارکان اساسی دستیابی به این هدف جهانی است.

شعار امسال WHO برای این روز عبارت از «به نوزادان نارس یک شروع قوی برای آینده‌ای امیدوارکننده بدهید Give preterm babies a strong start for a hopeful future » می باشد.

این شعار بر اهمیت مراقبت‌های مناسب در آغاز زندگی نوزادان نارس و ایجاد فرصت‌های برابر برای داشتن آینده‌ای سالم و امیدوارکننده تأکید دارد. نوزادان نارس ( متولد شده پیش از ۳۷ هفته بارداری) با چالش‌های جدی‌ سلامت مواجه می‌شوند. آنها با احتمال بیشتری به عوارضی مانند مشکلات تنفسی، تغذیه‌ای، خونریزی داخل بطنی، تأخیرهای رشد و معلولیت‌های نورولوژیک مبتلا می شوند. این عوارض تنها محدود به دوران نوزادی نیست، بلکه اثرات بلندمدتی بر سلامت، رشد کودک و کیفیت زندگی خانواده دارند. در سطح اقتصادی نیز، تولد نارس باعث افزایش چشمگیر هزینه‌های خدمات بهداشتی، مراقبت‌های ویژه، آموزش ویژه و کاهش بهره‌وری می‌شود. برای مثال در ایالات متحده، بار اقتصادی مرتبط با تولد نارس در سال ۲۰۰۵ دست‌کم معادل ۲۶٫۲ میلیارد دلار محاسبه شده است (بیش از ۵۰ هزار دلار به ازای هر نوزاد نارس) که بخش عمده آن مربوط به هزینه‌های درمان و مراقبت پزشکی اولیه است. پژوهشی دیگر نشان داده است که پس از ترخیص از بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان، بیش از ۵۳٪ از والدین نوزادان نارس نگران هزینه‌های درمانی هستند و هزینه‌های اضافی مثل تجهیزات پزشکی دائم با افزایش استرس مالی خانواده همراه است. این مجموعه فشارها نه تنها بر خانواده‌ها تاثیر می‌گذارد، بلکه منابع بهداشت عمومی و سیستم‌های درمانی را نیز تحت‌فشار قرار می‌دهد، به‌ویژه در کشورهایی با منابع محدود. به همین دلیل بهبود مراقبت پیش‌زایمانی، پیشگیری از تولد زودرس و ارتقای ظرفیت مراقبت‌های ویژه نوزادی از اولویت‌های نظام سلامت جهانی هستند.

اهداف و برنامه‌های کلیدی

روز جهانی نوزاد نارس فرصتی است برای آگاهی‌بخشی و اقدام جمعی در سطح جهانی، با تمرکز بر موارد زیر:

• تقویت مراقبت‌های ویژه نوزادان: ارتقاء واحدهای مراقبت ویژه، تجهیزات پزشکی و پرسنل آموزش‌دیده.
• سلامت مادران و پیشگیری: تشخیص زودهنگام و مدیریت شرایطی که ممکن است منجر به تولد نارس شود
• حمایت از خانواده‌ها: ارائه حمایت‌های عاطفی، عملی و مالی برای خانواده‌هایی که نوزادان نارس دارند.
• عدالت در سلامت: تلاش برای اطمینان از این که بقای نوزادان نارس نباید وابسته به محل تولد یا وضعیت مالی خانواده باشد.
• مشارکت و اطلاع‌رسانی: این روز در بسیاری از کشورها با برگزاری رویدادها، کمپین‌های رسانه‌ای و فعالیت‌های آموزشی گرامی داشته می‌شود. رنگ نمادین روز جهانی نوزاد نارس بنفش است و سازمان‌ها و فعالان سلامت از آن برای جلب توجه عمومی استفاده می‌کنند.

گروه پرستاری سلامت جامعه و سالمندی