روز جهانی پوکی استخوان هر سال ۲۰ اکتبر برگزار می‌شود. هدف آن بالا بردن آگاهی عمومی درباره پیشگیری، تشخیص و مدیریت پوکی استخوان است، در سال ۲۰۲۵ شعار کمپین «It’s Unacceptable!» است که بر بحران قابل پیشگیری در مراقبت از پوکی استخوان تأکید می‌کند.

پوکی استخوان یا استئوپروز به کاهش تراکم و کیفیت استخوان گفته می‌شود، به طوری که استخوان‌ها ضعیف‌تر شده و مستعد شکستگی هستند. این بیماری معمولاً به‌تدریج پیش می‌رود و اغلب تا زمانی که شکستگی رخ دهد، علامتی ندارد (“بیماری خاموش”). یکی از پیامدهای مهم آن شکستگی‌های ناشی از ضربه خفیف است (شکستگی ها معمولاً در لگن، ستون فقرات و مچ دست می باشد). طبق آمار بنیاد بین‌المللی پوکی استخوان، تقریباً ۱ نفر از هر ۳ زن بالای ۵۰ سال و ۱ نفر از هر ۵ مرد بالای ۵۰ سال در طول عمر خود دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان خواهند شد.

عوامل خطرزای پوکی استخوان

پوکی استخوان تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی، هورمونی، سبک زندگی و بیماری‌های دیگر می باشد. تعدادی از این عوامل شامل :سن بالا، جنس مؤنث، سابقه خانوادگی، نژاد (در بعضی جمعیت‌ها)، کاهش استروژن پس از یائسگی، کمبود هورمون رشد، پرکاری تیروئید یا پاراتیروئید، کمبود کلسیم و ویتامینD، دریافت ناکافی پروتئین، نداشتن فعالیت بدنی، استعمال دخانیات، مصرف زیاد الکل، مصرف کافئین زیاد، مصرف داروهای کورتیکواستروئیدها می باشد.

پیشگیری و مراقبت 

با توجه به شعار امسال  «It’s Unacceptable!»  وضعیت مراقبت از پوکی استخوان قابل قبول نیست، به همین منظور اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی جهت کاهش عوارض و پیامد های این بیماری می تواند مفید باشد:

• این بیماری خاموش را جدی بگیریم؛ شکستگی ممکن است اولین علامت باشد.

• تغییرات ساده در سبک زندگی (تغذیه، ورزش) تأثیر بزرگی دارند.
• مسئولیت فردی و جمعی داریم تا آگاهی را در این زمینه افزایش دهیم.

داشتن تغذیه سالم و مناسب: مصرف کلسیم کافی (غذاهایی مثل لبنیات، سبزیجات برگ سبز، ماهی و...)، مصرف ویتامین D (قرارگیری در معرض نور آفتاب، مکمل در صورت لزوم)، رژیم غذایی متوازن حاوی پروتئین، منیزیم، کلسیم، ویتامین  K، کاهش مصرف نمک.

داشتن فعالیت بدنی مناسب: ورزش‌های تحمل وزن (پیاده‌روی، دویدن سبک)، تمرینات مقاومتی (وزنه سبک، مقاومت باندی)، تمرینات تعادلی برای کاهش ریسک سقوط، حفظ وزن مناسب

تعدیل عادات نادرست بهداشتی: ترک سیگار، محدود کردن مصرف الکل، جلوگیری از مصرف زیاد کافئین.

 

درمان و مدیریت پوکی استخوان

• داروهای ضد پوکی استخوان (بیس‌فسفونات‌ها، استروژن، درمان هورمونی)
• مکمل کلسیم و ویتامین D
• مدیریت شکستگی‌ها (جراحی، توان‌بخشی، فیزیوتراپی)
• پیگیری منظم تراکم‌سنجی و پایش استخوان ها
• آموزش به بیمار درباره ایمن‌سازی محیط زندگی برای کاهش خطر سقوط (به خصوص در سالمندان)

مداخلات عمومی

از جمله سایر اقدامات مفید می توان به ارزیابی ریسک پوکی استخوان در افراد بالای سن مشخص، اطلاع‌رسانی به جامعه در این حوزه، تشکیل مراکز مراقبت از شکستگی  (Fracture Liaison Services) وسیاست‎گذاری سلامت عمومی اشاره نمود.

 

گروه پرستاری سلامت جامعه و سالمندی دانشکده پرستاری و مامایی