روز شمار هفته سلامت، سه شنبه: سلامت خانواده و سلامت روانی اجتماعی

یکی از محورهای مورد تاکید در هفته سلامت امسال"سلامت خانواده و سلامت روانی اجتماعی است" اولویتی که در هیاهوی تنگناها چندان اهمیتی به آن داده نمی‌شود در حالی که به نظر روانشناسان، سلامت روان در درون خانواده تضمین کننده امنیت روانی و انسجام اجتماعی است. خانواده و عملکرد آن اولین نهاد اجتماعی است که نقش مهمی در تحول روان شناختی فرزندان دارد.

در اساس­نامه سازمان جهانی بهداشت سلامت «نه‌تنها نبود بیماری یا معلولیت»، بلکه «حالت بهینه خوب بودن جسمی، روانی و اجتماعی» تعریف شده است. مفهوم سلامت روانی نیز از نظر WHO چیزی فراتر از نبود اختلال­های روانی و شامل 1- خوب بودن ذهنی، 2- ادراک خودکارآمدی، 3- استقلال و خودمختاری، 4- کفایت و شایستگی، 5- وابستگی میان‌نسلی و 6- خودشکوفایی توانمندی­های بالقوه فکری و هیجانی است . اختلال رفتاری- روانی عبارت است از حالات قابل­توجه بالینی که با تغییر در تفکر، خلق، هیجان یا رفتار مشخص و با ناراحتی و تشویش شخصی و یا اختلال کارکرد زندگی همراه باشد. این تغییرات در گستره هنجار جامعه قرار نمی­گیرند و به­صورت واضح غیرعادی و بیمارگونه و مداوم یا عودکننده هستند. خانواده باید مکانی باشد که در آن فرد احساس ایمنی نموده و حق داشته باشد علائق و استعدادها و عواطف و احتیاجات طبیعی خود را بدون واهمه ابراز داشته و از افراد دیگر خانواده در حل مشکلات خود کمک بگیرد. نقش و اهمیت خانواده در دوران مختلف رشد و تحول متفاوت است . چنانچه خانواده نیازهای اساسی فرزند را برآورده نموده و فضای آرام و سالمی را برای رشد و پرورش او تامین کند، کودک از سلامت روانی بالایی برخوردار بوده و در تمام طول زندگی خود از تاثیرات مثبت آن برخوردار خواهد بود. و برعکس اگر خانواده به عنوان اولین محل رشد، بنیان سست و ناامنی برای کودک داشته و نیازهای روانی و عاطفی کودک را به صورت سالم برآورده نکند، این امر در تمام زمینه‌های زندگی او تاثیر منفی داشته و اثرات منفی آن تمام جوانب زندگی او را تحت تاثیر قرار خواهد داد. نقش خانواده در رشد و سلامت روان افراد از جهات مختلف قابل بررسی است. باورها و اعتقادات فردی نسبت به خود و تمام جوانب مهم زندگی و به صورت کلی نظام ارزشی یک انسان، در صورت صحیح و کارآمد بودن می‌تواند سلامت روان او را در زندگی افزایش دهد. شکل‌گیری نظام ارزشی هر فرد وابسته به نظام ارزشی خانواده و محیطی که در آن رشد کرده و افرادی که با آنها ارتباط داشته است می‌باشد. البته باید در نظر داشت که باورها و اعتقادات و ارزش‌های هر فرد بسته به محیط اطراف او همواره می‌تواند تغییر کند و موضوع ثابت و دائمی نیست اما خانواده به عنوان اولین سازمانی که یک انسان در آن حضور می‌یابد تا حد بسیار زیادی تعیین کننده‌ی نظام ارزشی اوست. به عبارت ساده‌تر، آنچه که برای خانواده و اجداد شما به عنوان یک ارزش محسوب شود احتمالا برای خود شما نیز همین گونه است مگر آن که به دلیل بالا رفتن سطح آگاهی یا تغییر محل زندگی و روابط اجتماعی، باورهای شما تغییر کند. نظام ارزشی و باورهای اصلی یک فرد چنانچه مثبت و کارآمد و در خدمت رفاه حال او نباشند می‌توانند برای سلامت روان او زیان بار بوده و زندگی او را دچار نارضایتی‌ها و ناآرامی‌های بسیار نمایند، هرچند اگر این نظام ارزشی و ساختمان باورها را از اجداد دور و نزدیک و خانواده‌ی خود به ارث برده باشد. بنابراین توجه به سلامت روان اعضای خانواد خصوصا والدین از ارکان اساسی شکل گیری و ایجاد بنیان های اساسی سلامتی من جمله سلامت روانی اجتماعی خانواده خواهد بود. امید است هفته سلامت بهانه ایی برای توجه و ایجاد حساسیت به این امر در سطوح مختلف جامعه باشد.