شیوع اخیر بیماری تب برفکی (Foot and Mouth Disease) در جمعیت دامی کشور، لزوم آگاهی‌بخشی دقیق و ارائه اطلاعات صحیح درباره این بیماری و تمایز آن با بیماری مشابه انسانی را بیش از پیش آشکار ساخته است.

بیماری تب برفکی (FMD) به عنوان یک تهدید جدید سلامت دام‌های زوج سم، چالش بزرگی برای صنعت دامپروری کشور محسوب می‌شود. این بیماری توسط ویروسی از جنس Aphtho virus ایجاد می‌گردد که دارای هفت سروتایپ متمایز بوده و توانایی جهش بالایی دارد.

تظاهرات بالینی FMD در دام‌ها شامل تب حاد (40-41 درجه سانتی‌گراد)، ریزش بزاق، بی‌اشتهایی و تشکیل وزیکول‌هایی در مخاط دهان، زبان، لب‌ها، پستان و فضای بین انگشتی می‌باشد. این وزیکول‌ها به سرعت پاره شده و منجر به ایجاد ضایعات دردناکی می‌شوند. در دام‌های جوان، درگیری میوکارد می‌تواند منجر به میوکاردیت و مرگ ناگهانی گردد. دوره کمون بیماری بین 2 تا 14 روز متغیر بوده و دام‌ها پیش از بروز علائم بالینی نیز قادر به دفع ویروس هستند.

انتقال FMD بین دام‌ها از طریق تماس مستقیم بین دام‌های آلوده و حساس، استنشاق قطرات آئروسول حاوی ویروس، تماس با وسایل و تجهیزات آلوده و انتقال از طریق محصولات دامی صورت می‌گیرد. ویروس در محیط از مقاومت قابل توجهی برخوردار بوده و در مواد آلی مانند کود تا چند هفته در دمای محیط باقی می‌ماند. نکته حائز اهمیت، قابلیت انتقال هوایی ویروس در مسافت‌های طولانی (تا 60 کیلومتر بر خشکی و 300 کیلومتر بر دریا) می‌باشد.

عوارض شامل: لاغری و ضعف شدید، درماتیت بین انگشتی، عفونت پستان (ماستیت)، سقط جنین و مرده زایی و مرگ در دام های جوان به دلیل حمله به عضله یوکارد می باشد.

مرگ و میر در دام ها کم (10-5 درصد) و در موراد شدید بیماری در دام های جوان بیشتر است. بهبودی کامل هفته ها و ماهها ممکن است طول بکشد.

راهکارهای پیشگیرانه در FMD شامل اجرای برنامه واکسیناسیون منظم با واکسن‌های حاوی سروتایپ‌های در گردش، اعمال پروتکل‌های دقیق جهت ضدعفونی، قرنطینه و کنترل دقیق نقل و انتقال دام و محصولات دامی است.

در مقایسه با بیماری دامی، بیماری دست، پا و دهان  انسانی (HFMD) یک سندرم بالینی کاملاً مجزا است که عمدتاً جمعیت کودکان (بیشتر زیر 10 سال) را مبتلا می‌سازد. پاتوژن‌ اصلی بیماری HFMD از نظر خصوصیات ویروس‌شناسی کاملاً با ویروس عامل FMD متفاوت است.

گروه پرستاری سلامت جامعه و سالمندی